Wie het artistieke oeuvre kent van de Nederlandse kunstschilder van het Modern Realisme Poen de Wijs (1948-2014) weet dat hij na zijn dood een ware kunstschat naliet. Schilderijen, aquarellen, tekeningen, litho’s en vele schetsen en aantekeningen. Zo’n 800 werkstukken, opgebouwd in ruim 30 jaar schilderen en tekenen. Alles werd door hem nauwkeurig geadministreerd. Van een groot deel van zijn werken maakte hij op groot diaformaat (4x5 inch) fotografische opnamen. Waardoor ik het digitale archief kon opbouwen aan de hand van zijn diamateriaal. Zodat het maken van kunstdrukken in gelimiteerde oplages op verschillende dragers mogelijk is.
Boekenreeks over de kunstschilders Poen en Marion
Nog samen met Poen heb ik aan verschillende digitale boeken over zijn werk en in het bijzonder de verschillende schilder thema's kunnen werken (2009-2014). Helaas werd Poen ziek en een paar jaar later overleed hij. Ik ben nu bijna 10 jaar verder en mijn werkzaamheden zitten er bijna op. De boekenreeks over Poen en zijn vrouw Marion van Nieuwpoort is gereed. Onlangs nog heb ik een aantal boeken aan de collectie toegevoegd. Zodat ál zijn schilder thema's zijn toegelicht. Het beeldarchief is gedigitaliseerd. Immers, we hebben het hier wel over het cultureel erfgoed van een vooraanstaand kunstschilder van het Modern Realisme van de 20ste eeuw.
Informeren over zijn schilderwerkstukken
Alleen het ‘schilderwerk’ nalaten zou in dit digitale informatietijdperk volstrekt onvoldoende zijn. Poen had namelijk veel te vertellen. Voor onbekenden is het soms lastig om bepaalde series van schilderijen of aquarellen te kunnen ‘vertalen’ en begrijpen. Waarom die animatie-achtige beelden in veel van zijn schilderijen? En die verschillende attributen die hij aan een werk toevoegde…? Laat ik u vertellen dat achter álles wat Poen schilderde een duidelijk verhaal zit waarover hij goed had nagedacht. Mag ik u een voorbeeld geven aan de hand van de doeken die hij schilderde voor de serie ‘De Vier Elementen’. Lees de tekst en bekijk daarna rustig de verschillende doeken.
Schilderijenreeks 'De Vier Elementen'
Beschreven door Piet Bogaards.
‘Carl Jungs begrippen als ‘Collectief Onbewuste’ en ‘Archetype’ zijn gemeengoed in de wereld van de kunsten. Minder bekend is Jungs leer van de typologie, een theorie waarin hij vier fundamentele menstypen benoemt. Dat hij zijn typologische indeling ontleent aan de oude alchemisten en astrologen, plaatst zijn gedachtegoed in een interessant historisch perspectief.
Carl Jung's temperamentenleer
Jung baseerde zich onder andere op de temperamentenleer van Hippocrates (ca. 400 v.Chr.), die vier menstypen onderscheidde op basis van de vier elementen: vuur, aarde, lucht en water.
In zijn schilderijencyclus ‘De Vier Elementen’ gaat Poen de Wijs terug naar de temperamentenleer van Hippocrates en verwijst hij naar Jung. Oppervlakkig bekeken laten de schilderijen kinderen in hun speelse universum zien. Op de achtergrond zijn volwassenen zichtbaar, terwijl stilleven achtige voorwerpen het geheel complementeren. Wie de schilderijen diepgaander bestudeert, ziet dat Poen de Wijs vier heel verschillende menstypen uitbeeldt in een bijpassende omgeving:
VUUR toont het cholerische type. De kinderen zijn hier de actieve en energieke dragers van het licht. De achtergrond is geschilderd in rood koperen metallic verf en de voorwerpen verwijzen naar passie en temperament.
De kinderen in het element AARDE zijn melancholisch. Hun natuur is praktisch, degelijk en geduldig. Zij zijn degenen die dragen, voeden en bouwen. De achtergrond bij dit materiële element is goud.
LUCHT is het element dat behoort bij het sanguinische type; onderzoekend, artistiek en idealistisch. Het meisje met de gevouwen krant op haar hoofd verbeeldt het denken en de communicatie. De figuren op de achtergrond zijn in zilver geschilderd en kijken omhoog naar de lucht, die ook atmosfeer is en hemelgewelf.
In het element WATER zijn de kinderen flegmatisch, introvert en gevoelig, gevangen in hun eigen droom. Het is de wereld van de fantasie, van het geloof en de bedwelming, ongrijpbaar als de vissen. De achtergrond is brons metallic.
Trompe l’oeil
Poen de Wijs speelt een virtuoos spel met de technische gelaagdheid volgens de klassieke schildersmethode. Daarnaast speelt hij met lagen in de voor- en achtergrond en met trompe l’oeil –stillevens op het vlak van het doek. Inhoudelijk zijn er ook meerdere lagen.
Wie echt de tijd neemt om zijn schilderijencyclus ‘De Vier Elementen’ te bestuderen, ontdekt vele verwijzingen en betekenissen. Een boeiend schouwspel waarbij de moderne metallic verven een bijna driedimensionaal effect geven.’
Einde beschrijving.
Geïnteresseerd in mensen en culturen
Het heeft mij jaren gekost om al die werken te bestuderen, de verhalen van Poen over al die werkstukken aan te horen en na zijn dood, het archief uit te diepen en allerlei documenten te bestuderen. Waar hij al die ideeën vandaan haalde, en hoe hij dacht over vrouwen en tal van andere zaken die in relatie staan met 'dat werk'. Poen was vooral geïnteresseerd in mensen en culturen. Dat zal eenieder wel duidelijk zijn die het oeuvre van Poen inmiddels kent. Zijn liefde voor dieren in de ruimste zin van het woord.
Het oeuvre is het bewijs van alles waarover hij vertelde.
Nu ben ik het die zijn verhalen uitdraagt. Die eenieder die het maar wil horen over Poen en Marion wil vertellen. Mensen, wat een reis heb ik sinds 2009 afgelegd! Mijn voordien uitstekende inkomen daalde sinds 2014 snel. Want van kunst word je niet rijk. Jaren verdiende ik vrijwel niets omdat ik alleen maar kunst zat in te scannen en te bewerken. Boeken te schrijven, websites te bouwen en video’s te monteren. Gelukkig had ik in mijn vele jaren als veelgevraagd fotograaf, auteur en producent van informatieve corporate documentaires een financiële buffer opgebouwd. Wellicht ben ik verslaafd aan zijn werk geraakt… Het zij zo.
John Vijlbrief